تشبیه صفات
تشبیه، اصطلاحی کلامی در باره صفات خدا. تشبیه به این معنا است که تفاوتی اساسی بین اوصاف خدا و اوصاف مخلوقات نیست و آن دسته از صفاتی که نیز بر خدا و هم بر مخلوقات او مانند انسان اطلاق می‌گردند، معنای واحد و مشترکی دارند. در مقابل تشبیه، اصطلاح تعطیل و اثبات بدون تشبیه قرار دارد.
تبیین نظریه
طرفداران نظریه تشبیه صفات معتقدند که تفاوتی اساسی بین اوصاف خدا و اوصاف مخلوقات نیست و آن دسته از صفاتی که هم بر خدا و هم بر مخلوقات او مانند انسان اطلاق می‌گردند، معنای واحد و مشترکی دارند که در هر دو یکسانند. چون اینان اوصاف خدا را به اوصاف مخلوقات تشبیه میکنند به اهل تشبیه یا مُشَبِّهِه مشهورند. این دسته تا آنجا پیش رفته‌اند که برای خدا اعضا و جوارح جسمانی مانند دست و پا و سر و گوشت و خون در نظر گرفته‌اند.
نقد و بررسی
- خدایی که دارای اعضا و جوارح مادی است، مرکب و نیازمند اعضا و در نتیجه مخلوق و وابسته است و نیازمندی و مخلوق بودن با خالق بودن و بی‌نیازی خداوند سازگار نیست.
- آیاتی از قرآن کریم بیانگر این مطلبند که شناخت ذات و اوصاف الهی به گونه کامل در قلمرو شناخت انسانی نیست:
«لا یحِیطُونَ بِهِ عِلْماً» (طه۱۱۰): «آنها به ذات حق تعالی احاطه ندارند.»
«سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یصِفُون» (انعام۱۰۰): «خدا منزه و برتر است از آنچه توصیف میکنند»
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- سبحانی، جعفر و محمدرضایی، محمد، اندیشه اسلامی، قم، معارف، چاپ هیجدهم، ۱۳۸۶.
- شهرستانی، الملل و النحل.